Je plant onderhoudswerken aan een machine. De operator denkt dat die uit staat. Maar plots begint ze toch te bewegen. Een klein foutje met grote gevolgen.
Elk jaar gebeuren er nog steeds tientallen ongevallen in België tijdens onderhoud of herstellingen aan machines. Vaak doordat die machines onverwacht inschakelen terwijl er nog iemand aan het werk is. De oorzaak? Er zat nog ergens restenergie op de installatie. Of een collega wist niet dat er aan gewerkt werd en startte de machine opnieuw op. Een Lockout-Tagout-procedure is dé manier om dat te voorkomen.
Een grondige LOTOTO-procedure zorgt ervoor dat alle energiebronnen van de machine worden uitgeschakeld en vergrendeld voordat er onderhoud plaatsvindt. Dit maakt veilig werken aan en met machines mogelijk en voorkomt tragische ongevallen. Voor preventieadviseurs, onderhouds- en facility managers en andere veiligheidsverantwoordelijken is een LOTOTO dan ook onmisbaar.
Lockout-Tagout, vaak afgekort als LOTO of LOTOTO (Lockout-Tagout-Tryout), is een veiligheidsprocedure om machines en installaties veilig stil te leggen tijdens onderhoud of reparaties. Daarbij worden alle energietoevoeren (elektrisch, mechanisch, pneumatisch, hydraulisch, enz.) uitgeschakeld en vergrendeld. De term ‘lockout’ verwijst naar het fysiek afsluiten (bijvoorbeeld met veiligheidssloten), en ‘tagout’ naar het aanbrengen van waarschuwingstekeningen of tags. In sommige omschrijvingen wordt ook ‘tryout’ genoemd: dit is het controleren of er écht geen energie meer is. Concreet betekent dit dat een technicus alle schakelaars uitzet, vergrendelt en voorziet van duidelijke waarschuwingslabels.
Deze aanpak beschermt medewerkers tegen onverwachte energieontladingen en voldoet aan de Europese welzijnswetgeving (richtlijn 89/655/EEG) die sinds 2009 voorschrijft dat alle energiebronnen tijdens onderhoud uitgeschakeld en geblokkeerd moeten zijn.
Een LOTO-procedure is cruciaal voor de veiligheid en continuïteit in elke productieomgeving. De belangrijkste redenen zijn:
Een goede Lockout-Tagout-procedure bestaat uit een aantal vaste stappen. Hieronder leggen we ze kort uit:
Bepaal welke machine of installatie onderhoud nodig heeft en identificeer alle energiebronnen (elektrisch, pneumatisch, hydraulisch, etc.). Stel vooraf vast wie bij het onderhoud betrokken is en breng alle (onder)aannemers en operators op de hoogte van de geplande werkzaamheden. Een handige tool voor het beheren, opstellen, controleren en aanpassen van de verschillende veiligheidsprocedures is de LINK360 tool.
Zet de machine uit volgens de normale stopprocedure (Lock-out).
Schakel alle energie toevoerpunten uit (bijvoorbeeld hoofdschakelaars, ventielen of stroomkringen).
Breng vergrendelingssystemen aan op alle isolatiepunten. Bevestig veiligheidssloten aan de isolatiepunten en plaats labels of tags met de naam van de verantwoordelijke en de reden van vergrendeling (tag-out). Hierdoor kan geen enkele collega per ongeluk de machine opnieuw inschakelen.
Controleer of er echt geen energie meer in de installatie zit. Dit doe je door eventuele rest-energie vrij te laten lopen (bijvoorbeeld lucht uit drukvaten te laten ontsnappen) en te controleren of schakelaars geen spanning meer voeren. Pas wanneer zeker is dat de installatie volledig spanningsloos is, mag het onderhoud beginnen.
Voer de onderhouds- of herstelwerkzaamheden uit volgens de afgesproken taak. Tijdens het werk blijft de machine vergrendeld en voorzien van waarschuwingen.
Zijn de werkzaamheden afgerond en alle tools verwijderd? Dan mogen de sloten in omgekeerde volgorde worden verwijderd. Daarna start je de installatie veilig opnieuw op. Informeer alle betrokkenen dat het onderhoud is afgerond en de machine ingeschakeld kan worden.
Dit stappenplan is een best practice om veilig te werken aan machines. In de praktijk kan elke stap nader worden uitgewerkt in bedrijfsspecifieke procedures en checklists.
Advies nodig? Wij helpen je kiezen.
Neem gerust contact met ons op. Liever zelf ontdekken? Bekijk dan ons volledige gamma lockout-tagout-tryout tools op onze webshop